{"id":1545,"date":"2023-03-31T11:41:21","date_gmt":"2023-03-31T09:41:21","guid":{"rendered":"https:\/\/nowy-targ.test.znp.edu.pl\/?p=1545"},"modified":"2023-04-04T11:43:44","modified_gmt":"2023-04-04T09:43:44","slug":"aleksandra-pilsudska-honorowy-czlonek-znp","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/nowytarg.znp.edu.pl\/aleksandra-pilsudska-honorowy-czlonek-znp\/","title":{"rendered":"Aleksandra Pi\u0142sudska, honorowy cz\u0142onek ZNP"},"content":{"rendered":"

\"\"<\/a><\/p>\n

31 marca br. przypada 60. rocznica \u015bmierci Aleksandry Pi\u0142sudskiej (1882-1963) \u2013 bojowniczki o woln\u0105 i niepodleg\u0142\u0105 Polsk\u0119, dzia\u0142aczki Polskiej Partii Socjalistycznej, ma\u0142\u017conki Marsza\u0142ka J\u00f3zefa Pi\u0142sudskiego. Aleksandra Pi\u0142sudska jest patronk\u0105 roku 2023. By\u0142a r\u00f3wnie\u017c Honorowym Cz\u0142onkiem Zwi\u0105zku Nauczycielstwa Polskiego.<\/p>\n

Przypominamy artyku\u0142 z G\u0142osu Nauczycielskiego po\u015bwi\u0119cony tej niezwyk\u0142ej kobiecie, bojowniczce, bohaterce:<\/em><\/p>\n

Rok 2023 zosta\u0142 uznany przez Sejm RP za Rok Aleksandry Pi\u0142sudskiej, \u017cony Marsza\u0142ka J\u00f3zefa Pi\u0142sudskiego.<\/strong><\/p>\n

Ma\u0142o kto jednak wie, \u017ce Aleksandra Pi\u0142sudska by\u0142a od 1937 r. honorowym cz\u0142onkiem Zwi\u0105zku Nauczycielstwa Polskiego \u2013 pisz\u0105 w G\u0142osie Nauczycielskim Tomasz Jamr\u00f3z-Pi\u0142sudski (cz\u0142onek rodziny Pi\u0142sudskich) oraz dr Piotr Wierzbicki (ZNP Krak\u00f3w-\u015ar\u00f3dmie\u015bcie).<\/strong><\/p>\n

Uchwa\u0142a Sejmu w sprawie ustanowienia Roku Aleksandry Pi\u0142sudskiej zosta\u0142a przyj\u0119ta 22 lipca ub.r., a pierwszy akapit uzasadnienia brzmi tak: \u201e31 marca 2023 roku przypada sze\u015b\u0107dziesi\u0105ta rocznica \u015bmierci Aleksandry Pi\u0142sudskiej \u2013 dzia\u0142aczki niepodleg\u0142o\u015bciowej, cz\u0142onkini Polskiej Organizacji Wojskowej i Polskiej Partii Socjalistycznej, odznaczonej mi\u0119dzy innymi Krzy\u017cem Srebrnym Orderu Virtuti Militari >>za m\u0119stwo i hart ducha wykazane w pracy niepodleg\u0142o\u015bciowej<<, Krzy\u017cem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzy\u017cem Niepodleg\u0142o\u015bci z Mieczami\u201d.<\/p>\n

Czym\u017ce odwdzi\u0119czy\u0107 si\u0119 mo\u017cemy\u2026<\/strong><\/p>\n

W dalszej cz\u0119\u015bci tekstu uchwa\u0142y Sejmu nie odnajdziemy wzmianki o tym, \u017ce ma\u0142\u017conk\u0119 Marsza\u0142ka \u0142\u0105czy\u0142y jakiekolwiek relacje ze Zwi\u0105zkiem Nauczycielstwa Polskiego. Fakt ten jednak potwierdzaj\u0105 zachowane dokumenty. Ot\u00f3\u017c Aleksandra Pi\u0142sudska zosta\u0142a w pa\u017adzierniku 1937 r. \u2013 decyzj\u0105 ZG ZNP \u2013 honorowym cz\u0142onkiem Zwi\u0105zku, a fakt ten zosta\u0142 jeszcze potwierdzony w 1938 r. uchwa\u0142\u0105 kieleckiej organizacji ZNP. Dzia\u0142o si\u0119 to w trudnym dla Zwi\u0105zku momencie, w czasie zawieszenia w\u0142adz ZNP, w trakcie strajku nauczycielskiego w obronie Zwi\u0105zku. Aleksandra Pi\u0142sudska wyrazi\u0142a w\u00f3wczas solidarno\u015b\u0107 ze Zwi\u0105zkiem.<\/p>\n

Zachowana w zbiorach Archiwum Zarz\u0105du G\u0142\u00f3wnego ZNP w Warszawie Ksi\u0119ga Pami\u0105tkowa z nadania honorowego cz\u0142onkostwa Aleksandrze Pi\u0142sudskiej, powsta\u0142a w 1938 r., zawiera nast\u0119puj\u0105cy zapis:<\/p>\n

\u201eWielce Czcigodna Pani Marsza\u0142kowo! W pami\u0119tnych dniach pa\u017adziernika 1937 roku, [\u2026] Niezawodne by\u0142o serce Twoje, Wielce Czcigodna Pani! Zrozumieli\u015bmy to i g\u0142\u0119boko odczuli! Czym\u017ce odwdzi\u0119czy\u0107 si\u0119 mo\u017cemy, my nauczyciele polscy, Tobie. [\u2026] Daj nam pani swe przyzwolenie, i\u017cby\u015bmy siostrom i braciom naszym oznajmi\u0107 mogli, \u017ce zgodzi\u0142a\u015b si\u0119, Wielce Czcigodna Pani Marsza\u0142kowo, przyj\u0105\u0107 Honorowe Cz\u0142onkostwo Zwi\u0105zku Nauczycielstwa Polskiego. [\u2026]<\/p><\/blockquote>\n

W Kielcach [\u2026] w roku trzecim po Jego [Marsza\u0142ka Pi\u0142sudskiego] odej\u015bciu w Nie\u015bmiertelno\u015b\u0107 [1938 r.]\u201d.<\/p>\n

Uroczysty tekst nadania honorowego cz\u0142onkostwa<\/strong><\/p>\n

Podobna ksi\u0119ga znajduje si\u0119 r\u00f3wnie\u017c w zbiorach Muzeum Historii Kielc. Jak czytamy w jednej z informacji o nabytkach muzeum, plac\u00f3wka ta kupi\u0142a w 2013 r. \u201eszczeg\u00f3lnie interesuj\u0105cy eksponat zwi\u0105zany z dziejami o\u015bwiaty \u2013 Ksi\u0119g\u0119 pami\u0105tkow\u0105 nadania Aleksandrze Pi\u0142sudskiej honorowego cz\u0142onkostwa Zwi\u0105zku.<\/p>\n

Nauczycielstwa Polskiego. Ksi\u0119ga powsta\u0142a w 1938 r. z inicjatywy Kieleckiego Okr\u0119gu Wojew\u00f3dzkiego Zwi\u0105zku Nauczycielstwa Polskiego. Liczy 199 kart, z kt\u00f3rych ka\u017cda zawiera uroczysty tekst nadania honorowego cz\u0142onkostwa oraz podpisy przedstawicieli terenowych ognisk ZNP z wojew\u00f3dztwa kieleckiego. Na cz\u0119\u015bci kart widniej\u0105 stemple ognisk ZNP\u201d.<\/p>\n

Jak wi\u0119c wida\u0107, Marsza\u0142kowa by\u0142a osob\u0105, kt\u00f3ra wspiera\u0142a Zwi\u0105zek Nauczycielstwa Polskiego r\u00f3wnie\u017c w okresie strajku w pa\u017adzierniku 1937 r. oraz w okresie zarz\u0105du komisarycznego ustanowionego po tzw. sprawie \u201eP\u0142omyka\u201d. Zreszt\u0105 potwierdzaj\u0105 to dokumenty zebrane w Archiwum Akt Nowych w Warszawie dotycz\u0105ce Zwi\u0105zku, gdzie w petycji ZNP do Aleksandry Pi\u0142sudskiej z pro\u015bb\u0105 o wzi\u0119cie w obron\u0119 naszej organizacji odnajdujemy te\u017c wzmiank\u0119 o jej honorowym cz\u0142onkostwie ju\u017c w 1937 r. Nie by\u0142o wi\u0119c nic przypadkowego w tym, \u017ce otrzyma\u0142a od Zwi\u0105zku to wyr\u00f3\u017cnienie.<\/p><\/blockquote>\n

W organizacji zajmowa\u0142a si\u0119 transportem broni<\/strong><\/p>\n

Aleksandra Pi\u0142sudska, z domu Szczerbi\u0144ska, urodzi\u0142a si\u0119 12 grudnia 1882 r. w Suwa\u0142kach (w \u00f3wczesnym zaborze rosyjskim), zmar\u0142a 31 marca 1963 r. w Londynie. By\u0142a drug\u0105 \u017con\u0105 Marsza\u0142ka J\u00f3zefa Pi\u0142sudskiego. Jej ojciec, Piotr Szczerbi\u0144ski, pochodzi\u0142 z suwalskich mieszczan, matka Julia, z domu Zahorska, ze zubo\u017ca\u0142ej szlachty. Wczesna \u015bmier\u0107 rodzic\u00f3w spowodowa\u0142a, \u017ce wychowaniem 10-letniej Oli zaj\u0119\u0142y si\u0119 babka, Karolina z Truskolaskich, oraz ciotka Wiktoria Maria Zahorska.<\/p>\n

W 1901 r. uko\u0144czy\u0142a gimnazjum w Suwa\u0142kach. Nast\u0119pnie wst\u0105pi\u0142a na tzw. Uniwersytet Lataj\u0105cy. W 1904 r. przyst\u0105pi\u0142a do PPS, anga\u017cuj\u0105c si\u0119 w dzia\u0142alno\u015b\u0107 niepodleg\u0142o\u015bciow\u0105 i w obronie robotnik\u00f3w. Bra\u0142a udzia\u0142 w wielu akcjach i demonstracjach, a by mie\u0107 wi\u0119cej czasu dla partii, zrezygnowa\u0142a ze sta\u0142ej pracy i \u017cy\u0142a z udzielania korepetycji. W organizacji bojowej PPS zajmowa\u0142a si\u0119 transportem i przechowywaniem broni. Bra\u0142a udzia\u0142 w wielu akcjach bojowych skierowanych przeciwko carskim zaborcom, w tym w akcji pod Bezdanami, gdzie bojowcy Pi\u0142sudskiego zdobyli pieni\u0105dze m.in. na uzbrojenie organizacji. A tak\u017ce \u2013 w napadzie na Bank Pa\u0144stwowy w Kijowie.<\/p>\n

We Lwowie u Smulikowskich<\/strong><\/p>\n

Prawdopodobnie ju\u017c od 1906 r. lub od 1908 r. wsp\u00f3\u0142pracowa\u0142a ze Zwi\u0105zkiem Nauczycielstwa Ludowego w Galicji, co potwierdzaj\u0105 wspomnienia \u017cony Juliana Smulikowskiego. Maria Smulikowska tak opowiada\u0142a o ludziach, w ich mieszkaniu we Lwowie: \u201ePami\u0119tam w 1906 r. (zapewne pomy\u0142ka i chodzi o 1908 rok \u2013 przyp. PW) zabaw\u0119 przy ulicy Isakowicza we Lwowie w Domu Technik\u00f3w \u2013 gdzie g\u0142\u00f3wn\u0105 osob\u0105 by\u0142a Ola Szczerbi\u0144ska (przysz\u0142a \u017cona Pi\u0142sudskiego) otoczona braci\u0105 legionow\u0105\u201d.<\/p>\n

W 1907 r. zosta\u0142a aresztowana. Zwolniona z braku dowod\u00f3w uda\u0142a si\u0119 do Kijowa. J\u00f3zefa Pi\u0142sudskiego pozna\u0142a w maju 1906 r. Przenios\u0142a si\u0119 do Lwowa w zaborze austriackim, gdzie pracowa\u0142a w biurze fabrycznym. Dzia\u0142aj\u0105c przy organizacji Polskiego Skarbu Wojskowego, wsp\u00f3\u0142pracowa\u0142a te\u017c z nauczycielami zwi\u0105zkowcami, zaanga\u017cowanymi w zbi\u00f3rki na rzecz skarbu. Warto zaznaczy\u0107, \u017ce wraz z J\u00f3zefem Pi\u0142sudskim bra\u0142a udzia\u0142 na pewno w 1913 r. w kursach dla nauczycieli ZNL, co potwierdza s\u0142ynne zdj\u0119cie z tych\u017ce kurs\u00f3w. W czasie I wojny \u015bwiatowej dzia\u0142a\u0142a w POW, wspiera\u0142a dzia\u0142alno\u015b\u0107 Naczelnego Komitetu Narodowego i sekcji o\u015bwiatowej NKN, gdzie styka\u0142a si\u0119 z cz\u0142onkami naszego Zwi\u0105zku. Za sw\u0105 dzia\u0142alno\u015b\u0107 zosta\u0142a aresztowana przez Niemc\u00f3w. Gdy j\u0105 zwolniono, powr\u00f3ci\u0142a do Warszawy, gdzie pracowa\u0142a jako urz\u0119dniczka.<\/p>\n

G\u0142\u00f3wnym motorem jej \u017cycia by\u0142 patriotyzm. \u201eKto si\u0119 urodzi\u0142 Polakiem, ten musi by\u0107 patriot\u0105 \u2013 powtarza\u0142a te s\u0142owa tak cz\u0119sto, \u017ce utkwi\u0142y g\u0142\u0119boko w mej dzieci\u0119cej pami\u0119ci, zanim jeszcze zrozumia\u0142am ich znaczenie\u201d \u2013 wspomina\u0142a Jadwiga Jaraczewska-Pi\u0142sudska, c\u00f3rka Marsza\u0142ka.<\/p><\/blockquote>\n

Wspiera\u0142a wraz z m\u0119\u017cem dzia\u0142ania Zwi\u0105zku<\/strong><\/p>\n

Po I wojnie \u015bwiatowej zaanga\u017cowa\u0142a si\u0119 mocno w dzia\u0142alno\u015b\u0107 dobroczynn\u0105 i edukacyjn\u0105, wspiera\u0142a wraz z m\u0119\u017cem dzia\u0142ania Zwi\u0105zku na rzecz odbudowy polskiej o\u015bwiaty w odrodzonym po latach niewoli kraju. Aleksandra Szczerbi\u0144ska, druga \u017cona Marsza\u0142ka, by\u0142a od niego o 15 lat m\u0142odsza. Pobrali si\u0119 25 pa\u017adziernika 1921 r., po \u015bmierci pierwszej \u017cony Marii Juszkiewiczowej. \u015alub brali w Pa\u0142acu Belwederskim, nale\u017c\u0105cym do parafii \u015bw. Aleksandra. \u015alubu udziela\u0142 ksi\u0105dz pra\u0142at Marian Tokarzewski, kapelan Naczelnika Pa\u0144stwa, a \u015bwiadkami byli p\u0142k dr Eugeniusz Piestrzy\u0144ski i pp\u0142k dr Boles\u0142aw Wieniawa-D\u0142ugoszowski. Tu otrzyma\u0142y tak\u017ce chrzest ich c\u00f3rki Wanda i Jadwiga.<\/p>\n

W okresie II RP Aleksandra Pi\u0142sudska prowadzi\u0142a szerok\u0105 dzia\u0142alno\u015b\u0107 spo\u0142eczn\u0105. Od 1926 r. zasiada\u0142a w Kapitule Orderu Virtuti Militari, sama b\u0119d\u0105c kawalerem tego\u017c orderu. Po 1926 r. zajmowa\u0142a si\u0119 pozyskiwaniem finans\u00f3w dla stowarzyszenia \u201eNasz Dom\u201d, kt\u00f3re prowadzi\u0142o zak\u0142ad dla sierot. Zosta\u0142a honorow\u0105 cz\u0142onkini\u0105 i przewodnicz\u0105c\u0105 za\u0142o\u017conego w 1925 r. Stowarzyszenia \u201eRodzina Wojskowa\u201d (otrzyma\u0142a legitymacj\u0119 nr 1). W tej organizacji tworzy\u0142a w Warszawie przedszkola i szko\u0142y powszechne dla dzieci z rodzin wojskowych.<\/p><\/blockquote>\n

Pani Marsza\u0142kowa dzi\u0119kuje za okazane wsp\u00f3\u0142czucie<\/strong><\/p>\n

Po \u015bmierci m\u0119\u017ca w 1935 r. podzi\u0119kowa\u0142a kierownictwu Zwi\u0105zku za przes\u0142ane wyrazy wsp\u00f3\u0142czucia oraz za udzia\u0142 ZNP w upami\u0119tnieniu Marsza\u0142ka. Podzi\u0119kowania przekaza\u0142a poprzez Sekretariat Ministerstwa Spraw Wojskowych. W archiwum ZG ZNP znajduje si\u0119 depesza przedstawiciela ministerstwa z 14 czerwca 1935 r. nast\u0119puj\u0105cej tre\u015bci: \u201ePani Marsza\u0142kowa Pi\u0142sudska, dotkni\u0119ta ci\u0119\u017ck\u0105 \u017ca\u0142ob\u0105 i obarczona licznymi zaj\u0119ciami, poleci\u0142a mi podzi\u0119kowa\u0107 w jej imieniu za okazane wsp\u00f3\u0142czucie\u201d. Marsza\u0142kowa przekaza\u0142a te\u017c za na r\u0119ce Zarz\u0105du G\u0142\u00f3wnego ZNP w Warszawie podzi\u0119kowania za kondolencje nadchodz\u0105ce od cz\u0142onk\u00f3w Zwi\u0105zku w ca\u0142ej Polsce.<\/p>\n

W 1937 r., dwa lata po \u015bmierci Marsza\u0142ka, zosta\u0142a honorowym cz\u0142onkiem Zwi\u0105zku Nauczycielstwa Polskiego \u2013 za sw\u00f3j wk\u0142ad w edukacj\u0119 m\u0142odzie\u017cy. Decyzj\u0119 t\u0119, potwierdzono oficjalnie dopiero w 1938 r. z racji wcze\u015bniejszego okresu strajku zwi\u0105zkowego i zarz\u0105du komisarycznego, co przerwa\u0142o proces zatwierdzenia tego wa\u017cnego aktu.<\/p>\n

Do 1939 r. by\u0142a przewodnicz\u0105c\u0105 zarz\u0105du Komitetu Opieki nad Najbiedniejszymi Mieszka\u0144cami Warszawy \u201eOsiedle\u201d. W stowarzyszeniu \u201eOsiedle\u201d wspiera\u0142a mieszka\u0144c\u00f3w barak\u00f3w dla bezdomnych w Warszawie, a w towarzystwie \u201eOpieka\u201d zak\u0142ada\u0142a \u015bwietlice z bibliotekami dla m\u0142odzie\u017cy. Dzia\u0142a\u0142a tak\u017ce w Unii Obro\u0144czy\u0144 Ojczyzny, organizacji utrzymuj\u0105cej \u0142\u0105czno\u015b\u0107 mi\u0119dzy kombatantami I wojny \u015bwiatowej. Wsp\u00f3\u0142redagowa\u0142a dwa tomy wspomnieniowe uczestniczek dzia\u0142a\u0144 niepodleg\u0142o\u015bciowych. Pe\u0142ni\u0142a tak\u017ce funkcj\u0119 przewodnicz\u0105cej g\u0142\u00f3wnej komisji rewizyjnej obywatelskiego Komitetu Akcji Pomocy Zimowej.<\/p>\n

Na wygnaniu, bez domu, bez kraju<\/strong><\/p>\n

We wrze\u015bniu 1939 r. za namow\u0105 jednego z genera\u0142\u00f3w zdecydowa\u0142a si\u0119 wyjecha\u0107 z c\u00f3rkami z bombardowanej przez Niemc\u00f3w Warszawy. Najpierw na kresy wschodnie, do maj\u0105tku Jerzego Bu\u0142haka, m\u0119\u017ca siostrzenicy Marsza\u0142ka, Wandy z Juchniewicz\u00f3w, zaraz potem do Wilna. Dwa dni po napa\u015bci Sowiet\u00f3w na Polsk\u0119 po raz ostatni spojrza\u0142a na ojczyst\u0105 ziemi\u0119 i przekroczy\u0142a z c\u00f3rkami granic\u0119 litewsk\u0105. Trafiaj\u0105 do Kowna, gdzie jednak wszyscy spodziewaj\u0105 si\u0119 rych\u0142ego zaj\u0119cia kraju przez Sowiet\u00f3w. Aleksandra Pi\u0142sudska z c\u00f3rkami po\u015bpiesznie ruszaj\u0105 na \u0141otw\u0119, do Rygi, sk\u0105d samolotem odlatuj\u0105 do Sztokholmu, a stamt\u0105d w pocz\u0105tkach listopada 1939 r. do Londynu, gdzie czekaj\u0105 na nie ambasador Edward Raczy\u0144ski i dawny legionista, inspektor armii, gen. Mieczys\u0142aw Norwid-Neugebauer.<\/p>\n

Jest pierwsz\u0105 polsk\u0105 osobisto\u015bci\u0105 niepolityczn\u0105, kt\u00f3ra zjawia si\u0119 w Londynie po wybuchu wojny. \u201eDolatuj\u0105c do Anglii, po raz pierwszy od opuszczenia Warszawy mia\u0142am czas pomy\u015ble\u0107 o przysz\u0142o\u015bci i u\u015bwiadomi\u0107 sobie, \u017ce jestem na wygnaniu, bez domu, bez kraju, a droga w przysz\u0142o\u015b\u0107 jest ciemna i niepewna. Nigdy jednak nie przywi\u0105zywa\u0142am zbyt wielkiej wagi do bezpiecze\u0144stwa\u2026\u201d \u2013 wspomina\u0142a. W tym miejscu wygnania, jak je okre\u015bla\u0142a, pozosta\u0142a jeszcze wiele lat po wojnie, do \u015bmierci 31 marca 1963 r. Zosta\u0142a pochowana w North Sheen Cementary. 28 pa\u017adziernika 1992 r. jej prochy zosta\u0142y z\u0142o\u017cone w grobie na warszawskich Pow\u0105zkach.<\/p>\n

Bibliografia<\/strong><\/p>\n